poniedziałek, 4 lipca 2016

Brzezie i Postułka w opracowaniu historycznym dotyczącym parafii w Winnej Górze

Kolejnym źródłem historycznym, które wspomina m.in. nasze Brzezie i Postułkę jest:

Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych, autorstwa księdza kanonika Stanisława D. Kozierowskiego dzisiejszej Archidiecezji Gnieźnieńskiej, który wydany został w 1934 roku.

Podkreśloną kursywą dodałem własne uzupełnienie niektórych pojęć, dla łatwiejszego zrozumienia, rozwinąłem też niektóre skróty - pozostała pisownia jest oryginalna.



WINNAGÓRA, wieś na zachód od Miłosławia, pierwotnie wła­sność książęca składała się z kilku żrebi (rodzinne gospodarstwo rolne). Najdawniejszy dział to Trzeszczyokowo, posiadłość niegdyś Trzeszczyoka, w kącie Białego i Czarnego Piątkowa nad Szywrą, W początkach XIII wieku r. 1202—17 (Op. Lubiń. 4) dał książę Władysław Odonicz Trzeszczyokowo drogą zamiany klasztorowi Benedyktynów w Lubiniu, po nich dzierżył tę część r. 1398 (WMS IV. 3 str, 367) zwaną Mnichówką z wyspą Osiekiem, dzisiejszą Bocianią Górą, biskup poznański, który zlecił tę posiadłość kasztelanowi zbąskiemu Mścigniewowi z Piątkowa z rodu Awdańców, władają­cych w Starkowcu, Czarnym Piątkowie i Grójcu, za inny dział Czarnego Piątkowa Trzeszczyokowo zwano w początku XIV wieku Trzeszczem. Winnągórę samą darował przed rokiem 1250 (KDW I. 282) książę Bolesław Pobożny biskupowi poznańskiemu oraz 7 winiarzy, których na­zwiska były Daluj, Nowosiodł, Gorzuch, Woik, Sulisz, Zdzistryj i Świątek. Dalsze rozszerzenie majętności Winnejgóry nastąpiło w roku 1299 (KDW II. 824), gdy biskup poznański właścicielowi sołectwa w Winnejgórze. Małostryjowi Karśnie sprzedał przyległą wioskę, dziś nieznaną, Koszeniec (Kościeniec) i połączył ją z Winnągórą. Inne żrebia, które się złożyły na dzisiejszą Winnogórę, były następne: góry Sulejowiec, dzisiejsza Winnica, Karwoziele ku granicy Winnejgóry i Miłosła­wia w stronę Maciejewa, Sosnowica las po obu stronach drogi miłosławskiej, dziś z prawej strony las, z 1ewej strony probostwo, może pierwotnie nazwa Struki Pałczyńskiej płynącej przez probostwo a dopływu Osieka, Kobyla Góra przy drodze do Pałczyna na granicy Winnejgóry, Tobołki między Brzeziem a Czarnym Piątkowem, wresz­cie Brzezie i las Postułka, Prawdopodobnie Benedyktyni lu­bińscy, w rozmaitych okolicach sąsiedzi Awdańców, przez nich popierani, mieli tu kaplicę, niewiadomo czy już wtedy świętemu Mi­chałowi, patronowi Awdańców poświęconą. Roku 1288 (KDW II. 632) był tu dwór biskupa poznańskiego Jana, widocznie musiał też kościół tu się znajdować. Roku 1305 (1. c. II. 896) biskup pozn. Andrzej założył na nowo i uposażył kościół parafialny w Winnejgórze, dziesię­ciny przeznaczył dworskie z 12 wsi, z obojga Budziłowa, Łagiewek, Orajkowic a. Romieniewic, (a.? być może chodzi o skrót słowa "analogicznie", czyli autor wymienia dwie używane wcześniej nazwy dotyczące Rumiejek)  dzisiejszych Rumiejek, z Chudzic, dodał 2 wolne łany w Winnejgórze, określił wsie mające należeć do parafji, więc Winnagóra, w której jest kościół, Pałczyn, oba Piąt­kowa, Trzeszcz dziś nieznane, Chociczę i Ołaczewo, mieszkańcy tych wsi mieli proboszczowi dziesięcinę dawać osobistą. W XIV w. byli sołtysi Niemcy i dlatego nazywano wieś Winnogórą Nie­miecką, na początku roku 1360 (KDW III. 1435, 36), biskup poznański Jan sprzedał sołectwo w Winnejgórze Niemieckiej, liczące 4 łany i posiadające karcz­mę, jatki i kuźnię Piotrowi Gedryczkowiczowi i Marcinowi Szelkowiczowi. Roku 1510 (LBL f. 30) dziesięcina snopkowa należała się z dworów w Piątkowie, w Chociczy Górskiego i Dłońskiego i w Pałczynie, fertony zaś meszne (rodzaj daniny, składanej przez parafian proboszczowi w formie czynszu pieniężnego lub w naturze) płacili kmiecie w obojgu Ru­miejkach, Chudzicach, w obu Piątkowach, w Brzeziu, Chociczy, Ołaczewie i Pałczynie. W XVII wieku był w Winnejgórze folwark biskupi, wójtostwo i sołectwo. Spis proboszczów w Winnejgórze rozpoczyna się z Maciejem z rokiem 1406, w XV wieku był tu proboszczem Jan z Mieszkowa Mieszkowski w latach 1431—40, w latach 1440—46 Mikołaj Wierzbięta z Poznania, około roku 1479 Maciej z Sierakowa a po nim Jan Sie­rakowski z Poznania, przed rokiem 1518 dekretów doktor Jakób z Obornik, po roku 1518 medycyny doktor Piotr z Obornik, przed rokiem 1555 kanonik poznański Jakób Wedelicki z Obornik, około roku 1558 kanonik poznański Jan Łodzia Powodowski, roku 1782 Ignacy Prandota Trzciński, roku 1795—1809 Stanisław Serokomla Karoński. Z początku XVI weku pochodzi obraz Matki Bożej Łaskawej, już około roku 1630 we czci u wiernych. Staraniem biskupa Teodora Czartoryskiego i jego dzierżawcy miecznika poznańskiego Antoniego Boguckiego sta­nął murowany dom B. (? być może skrót odnosi się do słowa Boży, czyli kościół) roku 1766, który rozbudowano w roku 1912. Chrzciel­nica jest granitowa z rzeźbionem przykryciem z XVII wieku, późnogotycka monstrancja w XVII wieku odnowiona, najstarszy dzwon pochodzi z r. 1535, Prócz Winnejgóry dzierżył biskup poznański w parafji (wsie) Brzezie i Ołaczewo, inne wsie były w ręku ziemian. Patronat jest mieszany, prawo prezenty ma władza duchowna a ciężar bu­dowlany należy do majętności winnogórskiej w 2/3 kosztów, Z starych nazw wspomnimy Przywitowo, część Pałczyna przy probostwie, rzekę Żeleźnicę w Brzeziu, nieznane dziś Wiorkowo między Brzeziem, Chociczą i Rumiejkami.

Fragment strony ze wspomnianego źródła.



Co się zaś tyczy: 
... nieznane dziś Wiorkowo między Brzeziem, Chociczą i Rumiejkami...
to nie takie to Wio(ó)rkowo nieznane, skoro nazwa zachowała się w pamięci niektórych mieszkańców, którzy dokładnie potrafią wskazać to miejsce - ale to już materiał na inny post.